Baza Wiedzy
Dzika łąka kwietna. Uczta dla pszczół i pożytek dla piękna
Dzika łąka kwietna. Uczta dla pszczół i pożytek dla piękna
Pamiętacie lata z dzieciństwa jak turlaliście się po łąkach pełnych dziko rosnących ziół i kwiatów, przegryzając tasznikiem, miętą, czy źdźbłem perzu… Ach to były cudowne, błogie i beztroskie lata… Tak samo czuje się pszczoła na dzikich łąkach kwietnych, przysiadając na koniczynie, zbierając pyłek z mniszka, czy robiąc hopa na hyzopa… tylko szkoda, że takich łąka kwietna w naszym codziennym krajobrazie nie należy do częstych widoków. Możemy to zmienić, zamiast kosić trawniki od linijki, pozwólmy im rosnąć, dorzućmy parę garści mieszanki miododajnych kwiatów łąkowych i znowu cieszmy się dziecinną beztroską razem z pszczołami.
Łąka kwietna? To proste! Na rynku dostępne są bardzo dobrej jakości mieszanki skomponowane z nasion jednorocznych lub wieloletnich roślin kwitnących. Roślin charakteryzujących się zwiększoną produkcją nektaru i pyłku. Dzięki bogactwu gatunków kwitnących w różnym czasie, miododajna łąka kwietna zapewnia pszczołom dostęp do różnorodnego pokarmu przez cały sezon.
Dzika łąka kwietna miodem płynąca
Miarą roślin jako pożytku dla pszczół jest ich nektarowanie i wydajność miodowa. „Wydajność miodowa” oznacza ilość miodu, jaką można osiągnąć z 1 ha zbiorowiska roślin danego gatunku w ciągu ich sezonu wegetacyjnego. Przy obliczaniu wydajności miodowej przyjęto, że dojrzały miód zawiera 80% cukrów i 20% wody. Pszczoły pobierają do 70% tego co rośliny mogą wyprodukować.
Wiele gatunków ziół to liczące się rośliny miododajne, dostarczające pszczołom pyłek kwiatowy, nektar, czy spadź. W literaturze fachowej najlepiej opisane są uprawne gatunki roślin, znane pszczelarzom od dawna. Należą do nich m.in.: esparceta siewna, facelia błękitna, fasola wielokwiatowa, gorczyca biała, gryka zwyczajna, kapusta rzepak i koniczyna czerwona. Ich wydajność miodowa wynosi od 50 do 300 kg z ha.
Dzika łąka kwietna, samosiejki – tu również drzemie ogromny potencjał miododajny. Wśród roślin o wysokiej wydajności miodowej (ponad 400 kg/ha) wyróżnia się trędownik bulwiasty, facelia błękitna (badanie na bardzo żyznej glebie), a ponadto pszczelnik mołdawski, szałwia lekarska, szanta zwyczajna, hyzop lekarski, serdecznik kosmaty oraz szałwia omszona.[1]
Propozycja kompozycji nasion. Łąka kwietna – zaczynamy!
Mój ulubiony skład mieszanki nasion dzikich kwiatów wieloletnich[2], które oprócz miododajności mają szereg właściwości wykorzystywanych w ziołolecznictwie, czy kosmetyce:
- Babka lancetowata Plantago lanceolata
- Chaber drakiewnik Centaurea scabiosa
- Dzwonek karpacki Campanula carpatica
- Esparceta siewna Onobrychis viciifolia
- Koniczyna biała Trifolium repens
- Koniczyna czerwona Trifolium pratense
- Marchew zwyczajna Daucus carota
- Mniszek lekarski Taraxacum officinale
- Nostrzyk żółty Melilotus officinalis
- Szałwia omszona Salvia nemorosa
- Ślaz dziki Malva sylvestris
- Ślaz piżmowy Malva moschata
- Wielosił błękitny Polemonium caeruleum
- Złocień zwyczajny Leucanthemum vulgare
Łąka kwietna pełna miododajnych roślin
Koniczyna czerwona Trifolium pratense
Miododajność koniczyny czerwonej wynosi 100 kg z hektara, a w sprzyjających warunkach temp. i przy odpowiednim nawodnieniu potrafi dać 200 kg z hektara. Jest szczególnie przyjazna dla ras pszczół średnio i długojęzycznych. Wysiewa się jej 10-12 kg/ha. Najlepiej rośnie i nektaruje na glebach żyznych, zasobnych w wapń, w słonecznych stanowiskach, szczególnie na południowych pagórkach. Jak pokazują najnowsze badania koniczyna ma bardzo dobry i zrównoważony skład nektaru dla pszczół, ponieważ nie wszystkie rośliny wytwarzają pyłek, który spełnia wymagania żywieniowe pszczół w odniesieniu do wymaganych proporcji pierwiastków.[3]
Podsypanie jej nawozami fosforowo-potasowymi oraz borem zwiększa nektarowanie roślin z uwagi na jej obfitsze kwitnienie (wytwarza do 100 główek na m2).
Czerwona koniczyna ma szerokie właściwości lecznicze, które wykorzystuje ziołolecznictwo do tworzenia naparów, maści i naturalnych kosmetyków. Dzięki zawartości fitoestrogenów koniczyna pomaga łagodzić dolegliwości kobiece przed, w trakcie menstruacji, a także w okresie przekwitania. Surowce zielarskie koniczyny czerwonej zawierają związki biologicznie czynne, takie jak: flawonoidy, barwniki antocyjanowe, olejek eteryczny, fenolokwasy, związki kumarynowe, sole mineralne i witaminy (B, C, E). Co więcej estrogeny i olejki eteryczne zawarte w koniczynie czerwonej są cenionym antidotum na kłopoty ze strony układu moczowego, skóry i metabolizmu. Napar z koniczyny to także doskonały lek przeciwdziałający zatrzymywaniu się wody w organizmie (sok z koniczyny ma działanie moczopędne). Zawarte w soku witaminy i związki alkaloidowe stymulują również odporność i poprawiają jakość krwi (polecana osobom z anemią). Do produkcji mieszanek suszonych, czy pozyskiwania cennego soku oraz olejku potrzebne są świeże liście i kwiatostany czerwonej koniczyny.
Koniczyna czerwona – właściwości pielęgnacyjne
Koniczyna czerwona ma szerokie zastosowanie jako lek działający zewnętrznie. Okłady z naparu polecane są do łagodzenia bóli reumatycznych, świądu oraz obrzęków limfatycznych, może być też stosowana w przypadku ropni skórnych oraz oparzeń I stopnia.
Koniczyna polecana jest jako zioło łagodzące świąd, pieczenie oraz gojące wypryski na skórze. Kobiety cenią sobie jej działanie antycellulitowe i antyoksydacyjne. Ekstrakty z koniczyny znajdują zastosowanie w odżywczych kremach, maseczkach, balsamach. Kosmetolodzy i dermatolodzy polecają kąpiele z kwiatów koniczyny łąkowej, ponieważ mają one właściwości odkażające, odtruwające oraz wzmacniające. Ponadto napar dodany do kąpieli jest bardzo pomocny w leczeniu różnych dolegliwości narządów kobiecych; z kolei roztarte świeże kwiaty dają ukojenie swędzącej skórze po ukąszeniach owadów i przy oparzeniach.
Przeciwwskazania do stosowania koniczyny
Koniczyny nie powinny stosować kobiety w ciąży, i o zaburzonej gospodarce hormonalnej. Nie podaje się jej również z lekami rozrzedzającymi krew. Pochodne kumaryny zawarte w czerwonej koniczynie mogą zwiększać krwawienie i ograniczać krzepliwość krwi. Z tego powodu należy odstawić wszelkie suplementy mające w składzie tę roślinę na minimum dwa tygodnie przed planowaną operacją lub w przypadku jakichkolwiek zaburzeń krzepnięcia.
Marchew zwyczajna Daucus carota
Marchew zwyczajna to roślina dwuletnia, hemikryptofit. W klimacie umiarkowanym w pierwszym roku wegetacji roślina tworzy różyczkę liści oraz gruby biały lub fioletowy korzeń, osiągacy długość do 25 cm. Oprócz korzenia roślina tworzy rozetę pierzastosiecznych liści, która zimuje. W kolejnym roku, wiosną, z korzenia wyrasta pęd kwiatostanowy, który, w zależności od ilości zmagazynowanych tkanek w korzeniu, osiąga od kilkudziesięciu cm do ponad 2 m wysokości. Baldach – to dla owadów i pszczół doskonała stołówka, miejsce odpoczynku, schronienia, a także kopulacji. Kwiaty w baldachu są drobne i białe, z wyjątkiem kwiatu środkowego – ten jest koloru ciemnopurpurowego.
Wciąż trwają badania nad celowością istnienia tego wyjątkowego, pojedynczego kwiatu. Marchew zwyczajna wytwarza nasiona zużywając zawarte w korzeniu substancje zapasowe i obumiera. Kwitnie od czerwca do jesieni. Jest owadopylna. Marchew zwyczajna to roślina miododajna, nektar znajduje się na dnie kwiatowym. Kwiaty są przedprątne, możliwe jest tylko zapylenie krzyżowe. Nasiona rozsiewane są przez zwierzęta. Dziko rosnąca forma typowa rośnie na ugorach, łąkach, miedzach i przydrożach.
W kosmetyce z powodzeniem wykorzystuje się olej tłoczony z nasion dzikiej marchwi, który jest bogaty w beta-karoten, kwasy tłuszczowe (stearynowy, linolowy, i palmitynowy) oraz witaminy: A, B, C, E i F.
Marchew zwyczajna – właściwości pielęgnacyjne:
- Nawilżające, odżywcze, natłuszczające;
- Regeneracyjne, ochronne, antyrodnikowe;
- Rewitalizujące, kojące;
- Przeciwwirusowe, dezynfekujące, przeciwzapalne.
Dzika marchew to roślina bardzo powszechna w naszym klimacie. Posiada białe kwiaty o średnicy około 10 cm. Nasiona rośliny mają wielki potencjał kosmetyczny. Olej z nich produkowany chroni skórę przed promieniowaniem słonecznym (posiada naturalny SPF 38) oraz różnymi czynnikami środowiskowymi (zanieczyszczone powietrze, niesprzyjająca pogoda), a nawet niewłaściwą dietą. Bardzo dobrze się wchłania nie pozostawiając tłustego filmu. Pomaga leczyć skórę zniszczoną, spierzchniętą, suchą, oraz w przypadku oparzeń, blizn, pęcherzy. Leczy i zapobiega infekcjom (wysypki, czyraki, łuszczyca). Opóźnia procesy starzenia (zapobiega rozwojowi zmarszczek, a nawet je redukuje), ponadto wykazuje działanie antynowotworowe. Przywraca równowagę skóry, w przypadku nadmiernego wydzielania sebum. Nawilża, regeneruje, koi i rewitalizuje skórę po intensywnym opalaniu. Poprawia także stan włosów i paznokci.
Mniszek lekarski
Mniszek lekarski (Taraxacum officinale), zwany też mniszkiem pospolitym lub mleczem, nieodłącznie związany jest z polskim krajobrazem. Rośnie dziko w całej Europie, Azji i obu Amerykach. Spotykany na łąkach, przy drogach, w ogrodach, gdzie najczęściej jest traktowany jako uciążliwy chwast. Jest wykorzystywany jako roślina jadalna, pastewna, miododajna i lecznicza. Surowcem leczniczym jest cała roślina (kwiaty, korzeń i liście).
Może nie ze względu na jego wydajność miodową (ok.20 kg z ha), ale ze względu na powszechność występowania mniszek stanowi jeden z ważniejszych wczesnowiosennych pożytków dla pszczół. Kwitnie on około 30 dni, ale do dobrego nektarowania wymaga ciepłej, słonecznej pogody. Nektaruje dużo.
Z pewnością może być wykorzystywany również w kuchni, jako karma dla zwierząt i roślina lecznicza. Pozyskany z niego surowiec zielarski wspomaga pracę wątroby i nerek – narządów odpowiedzialnych za oczyszczanie organizmu z toksyn i ubocznych produktów przemiany materii. Poprawia metabolizm i działa moczopędnie. Mniszek lekarski jest coraz bardziej doceniany zarówno jako roślina lecznicza (najnowsze badania potwierdzą jego działanie antynowotworowe), ale i w dzikiej kuchni – młode liście stanowią doskonałą bazą sałatek, kwiaty – syropów, kiszonek, win i nalewek, jak i ekstrakty z mniszka wykorzystywane w kosmetyce.
Mniszek lekarski – właściwości pielęgnacyjne:
- Antyoksydacyjne, kojące, oczyszczające;
- Przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze;
- Regeneracyjne, łagodzące, odżywcze;
- Rozjaśniające, odświeżające.
Korzeń zawiera duże ilości inuliny (węglowodany), garbniki, fitosterole, kumaryny, trójterpeny i karotoneidy, a także sole mineralne, w szczególności potas. Jest źródłem witamin A, C, D i z grupy B, pektyny i choliny.
Liście mniszka bogate są w flawonoidy, fenolokwasy i karotoneidy. Zawierają magnez, krzem, potas, nawet do 4,5% oraz witaminy C i B.
Kwiaty zawierają flawonoidy, trójterpeny i karotenoidy, czyli podobny skład substancji czynnych do liści, jednak zawierają większą ilość olejku eterycznego. Stwierdzono w nich również obecność fitoestrogenu.
Mniszek lekarski łagodzi stany zapalne skóry, podrażnienia, sprawia, że rany goją się szybciej – ma działanie regeneracyjne, pomaga usunąć kurzajki, brodawki i infekcje grzybicze. Zalecany jest również w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej. Poprawia stan skóry i niweluje problemy skórne, takie jak: trądzik, wysypki, wypryski, łuszczyca, świąd skóry, liszaje.
Wyrównuje koloryt skóry, (rozjaśnia piegi i przebarwienia, plamki starcze). Zmniejsza blizny, rozszerza pory i ułatwia wydzielanie toksyn. Wykazuje działanie antyoksydacyjne – opóźnia procesy starzenia, redukuje zmarszczki, napina, ujędrnia, zmiękcza i odżywia skórę.
Ponadto ziele mniszka poprawia cyrkulację w tkankach oraz działa oczyszczająco, dlatego też za jego przyczyną cera staje się gładka i zyskuje zdrowy koloryt. Często staje się składnikiem płynów do higieny intymnej, nadając im właściwości łagodzące i kojące. Za jego przyczyną włosy stają się mocne, zdrowe i lśniące. Leczy łupież, eliminuje problem przetłuszczania się włosów, a także pobudza ich wzrost.
Łąka kwietna to szereg zalet
Pamiętajmy, że tworzenie bioróżnorodnych łąk kwietnych w pobliżu pasiek ma szereg zalet. Przede wszystkim zwiększa różnorodność biologiczną zarówno szaty roślinnej, jak i owadów, poprawiają opłacalność produkcji pasiecznej wskutek zwiększenia zasobności pożytków pszczelich i wyższych zbiorów miodu w pasiece, poprawiają też opłacalność produkcji ogrodniczej i rolnej dzięki uzyskiwaniu wyższych plonów owoców i nasion wskutek zwiększenia liczby owadów zapylających, co daje lepszą skuteczność zapylania.
A dla nas oprócz efektu estetycznego, mają szereg pożytków zdrowotnych i pielęgnacyjnych…
fot. Sylwia Draus-Ciepluch
[1] Pszczelnicze Zeszyty Naukowe ROK IV. Nr 2 czerwiec 1960, Wydajność miodowa ważniejszych roślin miododajnych w warunkach Polski,
[2] https://www.lakikwietne.pl/mieszanka-laka-miododajna-wieloletnia
[3] M. Filipiak, K. Kuszewska, M. Asselman, B. Denisow, E. Stawiarz, M. Woyciechowski, 2017 „Ekologiczna stechiometria pszczoły miodnej: różnorodność pyłku i odpowiedni skład gatunkowy są potrzebne, aby złagodzić ograniczenia nałożone na wzrost i rozwój pszczół przez jakość pyłku”.
